ЖҰМЫС ДӘПТЕРІ АРҚЫЛЫ ИНЖЕНЕРЛІК СЫЗБА БОЙЫНША БІЛІМ АЛУШЫЛАРДЫҢ ӨЗІНДІК ЖҰМЫСЫН ЖАНДАНДЫРУ

ACTIVATION OF INDEPENDENT WORK OF STUDENTS ACCORDING TO THE ENGINEERING SCHEME THROUGH WORKBOOKS

Zhanna Temerbaeva

Professor of the educational program Architecture and Design Toraigyrov University,

Kazakhstan, Pavlodar

Azat Ramazanov

Master of the educational program Architecture and Design Toraigyrov University,

Kazakhstan, Pavlodar

АННОТАЦИЯ

Бұл мақалада білімді жүйелеу, материалды бекіту және өзін-өзі тексеру құралы ретінде оның маңыздылығын баса көрсете отырып, білім беру үдерісіндегі жұмыс дәптерінің мәні мен рөлі қаралады. Жұмыс дәптері оқу үдерісінде оқу қызметін жандандыруды және білімалушылардың өзіндік жұмыс дағдыларын дамытуды қамтамасыз ете отырып, негізгі рөл атқарады. Мәтін жұмыс дәптері білімалушыларда белсенді оқу ұстанымын қалыптастыруға ықпал ететінін, оларға оқылатын материалды түсінуге және бекітуге көмектесетінін, сондай-ақ өз бетінше талдау және рефлексия дағдыларын дамытатынын баса көрсетеді.

ABSTRACT

This article examines the significance and role of the workbook in the educational process, emphasizing its importance as a means of systematizing knowledge, consolidating material and self-examination. The workbook plays a key role in the educational process, ensuring the activation of educational activities and the development of students' independent work skills. The text workbook emphasizes that it contributes to the formation of an active approach to reading among students, helps them understand and consolidate the readable material, and also develops self-analysis and reflection skills

Кілтті сөздер: білімалушылар, жұмыс дәптері, тапсырмалар, білім беру, оқу процесі, инженерлік сызба, тәсіл, өз бетінше жұмыс істеу.

Keywords: students, workbook, assignments, education, educational process, engineering scheme, techniques, independent work.

Жұмыс дәптері оқу үдерісінің ажырамас бөлігі болып табылады, ол оқу қызметін жандандырып қана қоймай, білімалушыларда өзіндік жұмыс дағдыларын қалыптастыруды да қамтамасыз етеді. Бұл құрал білімді тереңдетуге ықпал етіп қана қоймай, сонымен қатар оқу дағдыларының кең спектрін дамытуды қамтамасыз етеді, бұл олардың оқудағы табысы үшін маңызды аспект болып табылады. Жұмыс дәптерінде ұсынылған тапсырмалар барлық білім алушылар үшін бірдей болса да, әрбір білімалушылардың жеке жауапкершілік сезімін қалыптастыруға ықпал етеді. Бұл әрбір орындалған тапсырма жеке тексеруге және бағалауға жатады, бұл әрбір білімалушыны оқу үдерісінде дербес және саналы түрде қарауға ынталандырады. Бұдан басқа, жұмыс дәптері білімалушылардың оқулықтағы материалдармен өз бетінше және қатар белсенді өзара әрекеттесуін көздейді. Бірақ дәптерді пайдалану анағұрлым тиімді болуы үшін жақсы құрылымдалған және ұйымдастырылған дәріс курсы болуы қажет. Бұл курс білімалушылардың материалды толық және терең түсінуін қамтамасыз ету үшін дәптердегі мазмұн мен тақырыптарға мұқият сәйкес келуі тиіс. Тек осындай жағдайда ғана білімалушылар өздерінің оқу қызметінде жұмыс дәптерінің әлеуетін барынша пайдалана алады.

Шектеулі уақыт жағдайында инженерлік сызбасын және өз бетінше орындау үшін берілетін графикалық тапсырмалардың күрделілігінің ұлғаюы үшін жұмыс дәптері оқытудың қажетті құралына айналады. Алайда, білімалушылардың аудиториядан тыс жұмыстарының дербестік деңгейін бақылау және тапсырмалардың күрделілігін сақтау мүмкін болмағандықтан, жұмыс дәптерін сабақтарда белсенді пайдаланған кезде ғана тиімді пайдалануға болады. Жұмыс дәптеріндегі тапсырмалар барлық білімалушылар үшін бірдей болғанымен, оқытушының қатысуымен аудиториялық жағдайда әрбір білімалушыға жеке назар аударуды және әрбір тақырып бойынша міндеттерді шешу процесінде қолдауды қамтамасыз етуге болады. Осылайша, баспаханалық басып шығарылған дәптердегі тапсырмаларды дербестендіру қиын болғанымен, аудиторияда әрбір білімалушыға дербес тәсілді қамтамасыз етуге болады, бұл материалды неғұрлым тиімді меңгеруге ықпал етеді.

Бұл тиімді болуы тиіс жұмыс дәптерлерін пайдалана отырып, сабақтарда білімалушыларды басқарылатын өз бетінше даярлауды ұйымдастыруға көшуді білдіреді. Тәсіл білімалушылардың кез келген сәтте білікті көмек алуына негізделген, ол оларды міндеттерді өз бетінше шешудің дұрыс жолына бағыттайды, дайын шешімдерді белсенді қатысусыз қарапайым көшіруді болдырмайды. Білімалушылар негізінен жұмыс дәптерлерімен аудиториядан тыс жерде өз бетінше айналысады деп ойлаймыз, бірақ бұл әрдайым солай бола бермейді.

Білімалушылардың өз бетінше жұмыс істеуін тиімді бақылау үшін жұмыс дәптерінде, әсіресе негізгі тақырыптар бойынша графикалық міндеттердің алуан түрлі нұсқаларын қарастыру қажет. Бұл қатар отырған білімалушылардың шешімдерін қарапайым көшіру азғындығын болдырмауға мүмкіндік береді, өйткені олардың әрқайсысы тапсырманың өзінің бірегей нұсқасымен жұмыс істейтін болады. Нәтижесінде білімалушылар басқалардың шешімдеріне емес, өздерінің білімдері мен дағдыларына көбірек сүйенуге тура келеді. Мұндай тәсіл анағұрлым ықыласты білімалушыларға өз міндеттерін шешіп қана қоймай, сабақ барысында немесе үй жағдайында басқа да нұсқаларды зерделей отырып, өз білімдерін кеңейтуге мүмкіндік береді.

Тәжiрибе жұмыс дәптерлерiн тиiстi уәждемесiз тәжірибелік сабақтарға дайындау үшiн пайдалану тиiмсiз болып табылатынын көрсетедi. Сабақ кезінде жеке графикалық жұмыстарды тексерумен жиі жүктелген білімалушылар жұмыс дәптерлеріне жеткілікті назар аудара алмайды. Білімалушылар, өз кезегінде, дәптерлердің көмегімен өз бетінше дайындалу кезінде жеткілікті ықылас таныта алмайды. Нәтижесінде, көптеген жағдайларда тәжірибелік сабақтарда жеке графикалық жұмыстарды көрсетумен ғана шектеледі, олар аудиториядан тыс өз бетінше сирек орындалады және жиі жай көшіріледі. Жұмыс дәптерлеріне де, жеке жұмыстарға да назар аудару уақыты шектеулі және білімалушылардың негізгі бөлігінің уәждемесінің жеткіліксіздігі жағдайында мүмкін емес болып шығады.

Қалыптасқан проблеманы шешудің ықтимал тәсілдерінің бірі білімалушыларға  аудиториядан тыс графикалық тапсырмаларды орындауға мүмкіндік беру болып табылады. Алайда, өз бетінше орындамаған жұмыстарды өз жұмыстарыңызға ұсынудың жағымсыз тәжірибесін болдырмау үшін жұмыстардың авторлығын бақылау және растау жүйесін енгізу қажет. Бұған жұмыстың өз бетінше орындалғанына көз жеткізуге мүмкіндік беретін жеке кодтарды, қолтаңбаларды немесе сәйкестендірудің басқа да әдістерін пайдалану арқылы қол жеткізуге болады. Сондай-ақ, оқу материалын жұмыс дәптерлерінде өз бетінше бекітуді ынталандыру үшін бонустық балдар немесе дәптерлерді белсенді пайдаланғаны үшін сыйлықтар сияқты түрлі ынталандыру шараларын ұсынуға болады. Бұл білімалушыларға жұмысты орындауда еркіндік беру және олардың академиялық адалдығын бақылауды қамтамасыз ету, сондай-ақ оқытуға белсенді қатысуды ынталандыру арасында ымыраға қол жеткізуге мүмкіндік береді.

Оқу материалын меңгеру тиімділігін арттырудың негізгі құралы жұмыс дәптерлеріндегі графикалық құрылымдарды аудиториядағы тәжірибелік сабақтарда оқытушының қатысуымен әрбір оқытылатын тақырып бойынша жүйелі және әдістемелік түрде орындау болып табылады. Бұл жағдайда оқытушы білімалушыларға қолдау көрсетіп, міндеттерді шешудің дұрыс әдістерін көрсетіп, оларды дұрыс жолға бағыттай алады. Бұдан басқа, оқытушының болуы оқу үдерісінде неғұрлым жоғары белсенділік пен жауапкершілікті қамтамасыз ете отырып, қажет болған жағдайда білімалушылардың тапсырмаларды мәжбүрлеп орындауына ықпал етеді.

Жеке графикалық жұмыстарды тексеру мен қорғауға аудиториядағы жұмыс дәптерлеріндегі тапсырмаларды орындауға жұмсалатын оқу уақытының ұлғаюына байланысты аз уақыт қалатындықтан, бұл жұмыстардың көлемін қысқарту және күрделілігін жеңілдету орынды. Мұндай тәсіл білімалушылар мен оқытушылар орындайтын оқу жұмысының жалпы көлемін оқу курсы шеңберінде пәнді зерделеуге қолжетімді уақытпен келісуге мүмкіндік береді.

Осылайша, қолжетімді аудиториялық уақытты оқу жоспарына қатаң сәйкестікте бөлу қажет. Бұл пәнді зерделеудің күнтізбелік жоспарына және оқылған дәрістің тақырыбына сәйкес жеке графикалық жұмыстарды тексеру мен қорғау мен жұмыс дәптерлеріндегі жұмысты ұйымдастыру арасындағы уақытты орынды бөлуді білдіреді. Мұндай тәсіл аудиториялық уақытты тиімді пайдалануды және білімалушылардың оқу материалын оңтайлы игеруін қамтамасыз етеді.

Жұмыс дәптері оқу бағдарламасында және дәріс курсында көзделген барлық тақырыптар бойынша білімалушылардың дәйекті қозғалысын қамтамасыз ете отырып, пәнді зерделеу үдерісінде негізгі рөл атқаруы тиіс. Жеке графикалық жұмыстар, өз кезегінде, осы оқу үдерісіндегі өзіндік кезеңдерге айналуға тиіс. Осы кезеңдерден өте отырып, білімалушылар пәнді меңгерудің қол жеткізілген деңгейін растайды және тиісті түрде бағалануы мүмкін. Бұл қорытынды аттестаттау үшін негіз, ал кейбір жағдайларда тіпті ынталы оқу үшін ынталандыру бола алады, өйткені бұл сынақ немесе емтихан тапсырудың қажеттілігінсіз аттестаттаудан өту мүмкіндігін ұсына алады.

Жеке графикалық жұмыстар, егер олар шынымен де жеке болып табылса, яғни білімалушы аудиториядан шыққанға дейін аудиторияда оқытушының басшылығымен жасаған және сабақ соңында бағаланған жағдайда ғана осындай болып қаралуы мүмкін. Бұл жұмыстың оқу үдерісіне шеңберінде өз бетінше басталғанына және орындалғанына кепілдік береді және оның аяқталу дәрежесі зерделенген тақырыпты түсінгені және ынтасы үшін оң баға алу үшін жеткілікті.

Жұмыс дәптерлерін пайдалануды негізге ала отырып, топ білімалушылардың көпшілігінің дайындық деңгейіне сәйкес келетін оқу материалын игерудің қолайлы қарқынын белгілеуге болады. Бұл қарқынды нақты топқа бейімдеу маңызды, оларды әрбір сабақта жаңа материалмен шамадан тыс жүктемелеу емес, оқытудың ыңғайлы қарқынын ұстап тұру. Бұл түсініспеушілік пен тапсырмаларды өз бетінше орындамауға көмектеседі. Бұдан басқа, графикалық жұмыстарды олардың күрделілігі мен саны топ деңгейіне сәйкес келетіндей етіп іріктеу қажет, бұл материалды табысты игеруге ықпал етеді.

Білімалушылардың топтағы жұмысы абыржымай, ыңғайлы жағдайда өтуі маңызды. Ол үшін жеке тапсырмаларды, сондай-ақ жұмыс дәптерлеріндегі міндеттерді қоса алғанда, оқу жұмысының барлық көлемін аудиториядағы жұмысқа қолжетімді уақытқа сәйкес барабар бөлу қажет. Аудиториядан тыс жұмыс көп жағдайда бақылауға ұшырамайды және тиімсіз болып шығады. Бұл тек оқытушылар мен білімалушыларға жүктеме қосады және теріс нәтижелерге әкелуі мүмкін, себебі білімалушылар теріс салдарларды болдырмау және өз жағдайын сақтап қалу үшін өзгелердің жұмыстарын өздеріне беруге бейім. Мұндай білімалушыларды ЖОО-дан шығару алдында қорқынышты қолдау тиімсіз әдіс болып табылады, әсіресе бастапқы курстарда. Оның орнына білімалушылардың жетістіктері мен сәтсіздіктерін шынайы бағалай отырып, оларды оқытудың барабар тәсілдерін іздеу қажет. Осындай тәсілдердің бірі оқытушының басшылығымен аудиторияда білімалушылардың жұмыс дәптерлерімен жұмыс істеуін ұйымдастыру болып табылады, бұл ұсынылған тәсілдердің негізгі бағыты болып табылады.

Жоғарыда айтылғандардың барлығынан оқу үдерісінде жұмыс дәптерлерін тиімді пайдалану қажеттігі туралы қорытынды жасауға болады. Өз бетінше оқытуды бақылауды, қолдауды және ынталандыруды қамтамасыз ету үшін білімалушылардың дәрісханадағы дәптерлермен жұмысын ұйымдастыру маңызды. Бұл тәсіл топта қолайлы жағдайды сақтауға, дербес емес жұмыстың теріс салдарын болдырмауға және оқу материалын тиімді игеруді қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Сондай-ақ оқу жүктемесін барабар бөлу және жұмыс қарқынын білімалушылардың дайындық деңгейіне бейімдеу маңызды. Жұмыс дәптерлерін тиімді пайдалану сәтті оқу және академиялық мақсаттарға жету үшін жағдай жасауға көмектеседі.

Әдебиеттер тізімі:

1. Гребенщикова Т.В. Организация самостоятельной работы студентов//Приоритеты развития высшего образования России: сб. материалов науч. и метод. тр. науч.-пед. работников: в 4 ч. Ч.1. Современные тенденции развития высшего образования. Новокузнецк: Изд-во КузГПА, 2014. С.307-312.
2. Хусаинов Р. Н., Васильева Л. М., Сагадеев В. В., Грудинина И. В., Михайлова С. Н. Пути повышения эффективности занятий по дисциплине «Начертательная геометрия. Инженерная графика» // Вестник Казанского технологического университета. 2011. №23. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/puti-povysheniya-effektivnosti-zanyatiy-po-distsipline-nachertatelnaya-geometriya-inzhenernaya-grafika (дата обращения: 21.09.2023).
3. Жирных, Б. Г. Рабочая тетрадь для практических занятий по начертательной геометрии : учебное пособие / Б. Г. Жирных, Л. В. Новоселова, А. Д. Савина ; Московский государственный технический университет им. Н.Э. Баумана. – Москва : МГТУ им. Н.Э. Баумана, 2012. – 36 с. : схем., табл., ил. – Режим доступа: по подписке. – URL: https://biblioclub.ru/index.php?page=book&id=258472 (дата обращения: 19.08.2023). – Текст : электронный.
4. Кузнецова Н. Н., Марченко А. Ю. Рабочая тетрадь по начертательной геометрии и инженерной графике часть I / Н. Н. Кузнецова, А. Ю. Марченко. – Краснодар: КубГАУ, 2014. –36 с.