КӘСІПОРЫННЫҢ БАСҚАРУ АҚПАРАТЫНЫҢ ТИПТІК ЖҮЙЕЛЕРІ

АҢДАТПА

Мақалада ақпараттық басқару жүйесінің типтері және деректер базасын жаңарту жолдары қарастырылған.

Кілттік сөздер: деректер көрмесі, пакеттік өңдеу, деректер қоймасы, транзакцияларды өңдеу жүйесі, менеджментті қолдау жүйесі.

Адамдар көптеген тапсырмаларды орындау үшін мәтіндік редакторлар, электрондық кестелер және графикалық бағдарламалар сияқты жұмыстың өнімділігін арттыру үшін бағдарламалық жасақтаманы қолданады. Кәсіпорынның ақпараттық қажеттіліктерін басқару жөніндегі жұмыс ақпаратты басқару жүйелеріне жатады. Ақпараттық жүйелер компанияның негізгі деректерін жинайды, сақтайды және менеджерлерге талдау, бақылау және шешім қабылдау үшін қажетті ақпаратты береді.

Кәсіпорындар өндірістік процестерді автоматтандыру үшін, сондай-ақ қорларға тапсырыс беру және бақылау үшін компьютерлік ақпараттық жүйелерді пайдаланады. Көптеген кәсіпорындар оларды тұтынушылардың тапсырыстарын өңдеу және жеткізушілерге шоттар мен төлемдерді өңдеу үшін пайдаланады. Банктер депозиттер, банкоматтардан қаражат алу және несие төлемдері сияқты транзакцияларды өңдеу үшін әртүрлі ақпараттық жүйелерді пайдаланады.

Кәсіпорындар, әдетте, транзакцияларды өңдеуге арналған жүйелерден бастап, ақпараттық жүйелердің бірнеше түріне ие. Басқаруды қолдау жүйелері - бұл пайдаланушыларға деректерді талдауға, болжам жасауға, бизнес тенденцияларын aнықтауға және бизнес стратегияларын модельдеуге мүмкіндік беретін динамикалық жүйелер. Кеңсе жұмысын автоматтандыру жүйелері ұйымдағы ақпарат алмасуды жақсартады. Ақпараттық жүйенің әр түрі шешім қабылдаудың белгілі бір деңгейіне қызмет етеді: жедел, тактикалық және стратегиялық (Сурет-1 көрсетілген) транзакцияларды өңдеу және басқаруды қолдау жүйелері, сондай-ақ олар қызмет ететін басқару деңгейлері арасындағы байланысты көрсетеді. Компаниялар мен менеджерлер ақпаратты басқару үшін транзакцияларды өңдеу және басқаруды қолдау жүйелерін қалай қолданатынын зерттейміз.

Кәсіпорынның интеграцияланған ақпараттық жүйесі оның транзакцияларды өңдеу жүйесінен (TPS) басталады. TPS ішкі және сыртқы көздерден шикі деректерді алады және бұл деректерді микрокомпьютер базасына ұқсас дерекқорда сақтауға дайындайды, бірaқ көлемі әлдеқайда үлкен. Кәсіпорынның барлық негізгі деректері кәсіпорынның орталық ақпараттық ресурсына айналатын бірыңғай үлкен дерекқорда сақталады. Дерекқорды басқару жүйесі деректерді бақылайды және пайдаланушыларға дерекқордан қажетті ақпаратты сұрауға мүмкіндік береді [1].

Деректер базасын екі жолмен жаңартуға болады: пакеттік өңдеу және интернеттегі деректерді өңдеу. Пакеттік өңдеуде деректер белгілі бір уақыт аралығында жиналып, бірге өңделеді, онлайн режимінде немесе нақты уақыт режимінде деректерді олар түскен кезде өңдейтін өңдеу. Пакеттік өңдеу компьютерлік ресурстарды өте тиімді пайдаланады және үздіксіз өңдеуді емес, мерзімді өңдеуді қажет ететін жалақы төлеу сияқты қосымшалар үшін жақсы жұмыс істейді. Интернеттегі деректерді өңдеу кәсіпорын деректерінің өзектілігін сақтайды. Ұшақ билетін брондаған кезде, ақпарат авиакомпанияның ақпараттық жүйесіне енгізіледі. Интернеттегі өңдеу пакеттік өңдеуге қарағанда қымбат, сондықтан компаниялар шығындар мен артықшылықтарды қадағалау қажет. Мысалы, тәулік бойы жұмыс істейтін зауыт нaқты уақыт режимінде инвентаризацияны және уақытқа байланысты басқа талаптарды қолдана алады, бірақ бір түнде тіркелген деректерін өңдей алмайды.

Сурет 1. Кәсіпорынның интеграцияланған ақпараттық жүйесі

Транзакцияларды өңдеу жүйелері бухгалтерлік есеп, тапсырыстарды өңдеу және қаржылық есеп беру сияқты күнделікті және шаршататын кеңсе процестерін автоматтандырады. Олар әкімшілік шығындарды азайтады және негізгі жедел ақпаратты тез береді. Деректер қоймасы арқылы менеджерлер жеке ақпарат сегменттерін ғана емес, жалпы шолу жасау үшін деректерге оңай қол жеткізе алады және оларды бүкіл кәсіпорын ауқымында бөлісе алады. Деректер қоймаларына операциялық дерекқорлардан деректерді алу, қоймадағы деректерге қызмет көрсету және пайдаланушыларға деректерді беру үшін бағдарламалық жасақтама кіреді. Олар транзакцияларды өңдеу жүйелеріне қарағанда деректерді тезірек талдай алады. Деректер қоймасында көптеген деректер терезелері, әрқайсысы бір деректер өрісімен айналысатын арнайы деректер қоймасы болуы мүмкін.

Кәсіпорындар көптеген мақсаттар үшін деректерді жинау, қорғау және талдау үшін деректер қоймаларын пайдаланады, соның ішінде клиенттермен қарым-қатынасты басқару жүйелері, алаяқтықты анықтау, өнім желісін талдау және корпоративтік активтерді басқару.

Forrester Research мәліметтері бoйынша, 60 миллиард долларлық кірісі бар кәсіпорындардың шамамен 1%-ы басқару құралы ретінде деректер қоймаларын пайдаланады. Union Pacific (UP) 19 миллиард долларлық теміржол кәсіпорыны өзінің жұмысын оңтайландыру үшін деректерді сақтау технологиясына жүгінді. Бірнеше жеке UP жүйелерін біріктіру арқылы жеткізілім тізбегінің бірыңғай жүйесін құруға мүмкіндік туды, бұл тұтынушыларға қызмет көрсету сапасын жақсартты.

Деректер қoймасы жүйесін құру нәтижесінде UP компаниясы келешекке дәлірек болжамдар жасауға мүмкіндік алды, қозғалыс маршруттарын жақсартты және нарықтың ең тиімді сегменттерін анықтай алды. Маусымдық өзгерістерді болжау және жанармай шығындарын дәлірек басқару мүмкіндігі лoкомотивтер мен басқа активтерді пайдалануды оңтайландыру арқылы, сондай-ақ бригаданы тиімді басқару арқылы миллиондаған долларды үнемдеді [2,3].

Әдебиеттер тізімі:

1. Н. Лычкина, «Информационные системы управления производственной компанией», Учебник и практикум для академического бакалавриата, 2016 г., стр 84.
2. Forrester Research мәліметтері [Электронды ресурс] – Қатынау режимі: https://go.forrester.com, тегін.
3. Кэтлин Хики, «Хранилища данных объединяют цепочки поставок», Всемирная торговля , 1 февраля 2006 г., стр. 42.