ЖОБАЛАП ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫН ҚОЛДАНА ОТЫРЫП НЕМІС ТІЛІН ЕКІНШІ ШЕТЕЛ ТІЛІ РЕТІНДЕ АҒЫЛШЫН ТІЛІ НЕГІЗІНДЕ ОҚЫТУДА ҚАТЫСЫМДЫҚ ҚҰЗІРЕТТІЛІКТІ ҚАЛЫПТАСТЫРУ

ФОРМИРОВАНИЕ КОММУНИКАТИВНОЙ КОМПЕТЕНЦИИ ПРИ ОБУЧЕНИИ НЕМЕЦКОМУ ЯЗЫКУ КАК ВТОРОМУ ИНОСТРАННОМУ НА ОСНОВЕ АНГЛИЙСКОГО С ИСПОЛЬЗОВАНИЕМ ПРОЕКТНЫХ ТЕХНОЛОГИЙ

Мукушева Жадра Болдарганкызы

магистрант, подготовка педагогов иностранного языка, Казахский университет международных отношений и мировых языков имени Абылай хана,

РК, г. Алматы

Ризаходжаева Гульнара Абдумажиткызы

научный руководитель, PhD, и.о.доцента, Казахский университет международных отношений и мировых языков имени Абылай хана,

Казахстан, г. Алматы

АҢДАТПА

Білім беру саласындағы заманауи реформалар кадрларды даярлаудың кәсіби деңгейіне жаңа талаптар қоюға бағытталған. Оқытудың мақсаттары, мазмұны мен нәтижелері білім алушылардың кәсіби қызметінің ерекшеліктерін, жеке қасиеттері мен құзыреттілігін ескере отырып, кешенді деңгейде қалыптастырылады. Бұл мақалада неміс тілін екінші шет тілі ретінде оқытуда қатысымдық құзыреттілікті қалыптастыру мәселелері қарастырылады. Мақала авторы қатысымдық құзіреттілікті қалыптастыру үшін қолданылатын жобалық технологиялар шығармашылық белсенділікті дамытады, ақыл-ой белсенділігін қалыптастырады, студенттерді өз көзқарастарын қорғауға үйретеді, материалды терең түсінуге көмектеседі және ең бастысы зерттелетін қатысымдық құзыреттілікті қалыптастырады деп мәлімдейді.

АННОТАЦИЯ

Современные реформы в сфере образования направлены на установление новых требований к профессиональному уровню подготовки. Цели, содержание и результаты обучения формируются на комплексном уровне с учетом специфики профессиональной деятельности, личностных качеств и компетенций обучающихся. В данной статье рассматривается формирование коммуникативной компетенции при обучении немецкому языку как второму иностранному. Автор статьи констатирует, что проектные технологии, применяемые для формирования коммуникативной компетенции, развивают творческую активность, формируют интеллектуальную деятельность, учат студентов отстаивать свою точку зрения, способствуют углублению понимания материала и, самое главное, формируют изучаемую коммуникативную компетенцию.

Түйінді сөздер: қатысымдық құзыреттілік, жобалап оқыту технологиясы, неміс тілі, қызмет, материал, түсіну, екінші шетел тілі, ағылшын тілі.

Ключевые слова: коммуникативная компетентность, проектная технология обучения, немецкий язык, сервис, материал, понимание, второй иностранный язык, английский язык.

Қоғам дамуының қазіргі кезеңінің ерекшелігі -  бұл адам өмірінің әртүрлі салаларында, соның ішінде әлеуметтік салада қарқынды дамып келе жатқан инновациялық өзгерістер. Бүгінгі таңда қоғам мен мемлекет адамнан тез өзгеретін қоғамда әлеуметтенуді, іс-әрекеттің әмбебап тәсілдерін игеруді талап етеді. Бұл негізгі құзыреттердің жіктелуіне қарамастан, ғалымдардың көпшілігі қатысымдық құзіреттілікке өмірдің әртүрлі салаларында өзара әрекеттесуге дайындық пен қабілет ретінде, әлеуметтік бейімделу мен ұтқырлықтың бірлігі ретінде маңызды орын алатын себептердің бірі. Қатысымдық құзыреттілік – бұл адамға әлеуметтік нормалар мен ережелерді дұрыс орындауға мүмкіндік беретін әлеуметтік дағдылар немесе міндеттер. Зерттеушілер қатысымдық құзыреттілік, біріншіден, адам мен қоғамның өзара әрекеттесуін көрсететінін анықтады; екіншіден, бұл адамның тұлғааралық қарым-қатынас тәсілдерін иеленуін білдіреді; үшіншіден, ол бірнеше компоненттерді қамтиды; төртіншіден, ол өз мақсаттары мен бүкіл қоғамның қажеттіліктерінің арақатынасын ескеруді білдіреді [1. – 86 б.].

Лингвистикалық тәжірибесі бар студенттердің көбісі туған тілін емес, ағылшын тілін негізгі базис түрінде қолданады. Сабақ әдістемесі оқушылардың жобалап оқыту технологиялары мен дағдыларын және әлеуметтік-мәдени ақпаратты, лексика және грамматика деңгейінде жүзеге асырылатын оқытудағы салыстырмалы тәсілге негізделген. Интерференция және интервенция - екінші шетел тілін үйренуді сипаттайтын екі негізгі психолингвистикалық үлгі, егер олар дәйекті қолданылса, неміс тілін екінші шетел тілі ретінде меңгеруді жеңілдетеді. Қатысымдық құзыреттілікті қалыптастыру арқылы оқыту қызметтің келесі түрлерін қамтиды:

- оқу;

- ауызша сөйлеу;

- жазбаша сөйлеу;

- тыңдау [2. – 54 б.].

Сөйлеу әрекетінің төрт түріндегі дағдылар өзара байланысты, біртіндеп күрделене түсуі керек. Екінші шетел тілі ретінде неміс тілінде қатыстық қызметтің барлық түрлерін оқыту принциптері:

- коммуникативтік;

- когнитивті;

- салыстыру;

- оң ауысу;

- дербестік;

- интерференция;

- интенсификация.

Жобалап оқыту әдісі толығымен дамыған және құрылымдалған білім беру жүйесінің «интеграцияланған» құрамдас бөлігіне айналады. Жоба әдісінің танымалдылығы теориялық білімді біріктіру және оларды нақты мәселелерді шешу үшін практикалық қолдану мүмкіндігімен қамтамасыз етіледі. Сонымен қатар, жоба әдісі педагогикалық басқаруды ұйымдастырудың жаңа тәсілдерінің қалыптасуын қолдайды, жеке тұлғаға бағытталған педагогикалық жүйені құрудың тиімді құралдарының бірі болып табылады. Жобалық әдісті енгізу мультимедиялық құралдардың көмегімен және оқушылардың ақыл-ой процестерін жандандыруға, ақпаратты түсінуді қамтамасыз етуге, оқушыны оқу субъектісі позициясына шығаруға, студенттер арасында ақпарат алмасу кезінде екі жақты байланысқа қол жеткізуге бағытталған интерактивті оқыту негізінде тиімді болып көрінеді. Интерактивті технологияның ажырамас бөлігі -  бұл ақпаратты өз бетінше іздеу және бөлісу үшін мультимедиа құралдарын пайдалану.

Өзінің мәні бойынша, жобалап оқыту технологиясы оқытуды саралау қажеттілігін, оқушының жеке басына, оның қажеттіліктері мен мүмкіндіктеріне назар аударуды қамтиды, ынтымақтастық қағидаттарына және студенттерді белсенді іс-шараларға қосуға негізделген. Жобалап оқыту технологиясы – бұл келесі алты қадам:

- мәселе;

- жобалау;

- ақпаратты іздеу;

- өнім;

- таныстыру;

- портфолио.

Оқыту кезінде жобалап оқыту технологиялар әдісін қолдану студенттерге шет тілін таным құралы, өз ойларын білдіру, басқа адамдардың ойларын қабылдау және түсіну тәсілі ретінде пайдалануға мүмкіндік береді. Бұл студенттердің назарын сөйлеу формасынан мазмұнға ауыстырудың және қоршаған әлем туралы білімге ұмтылысты қалыптастырады, осылайша қатысымдық құзіреттіліктің аясын кеңейтудің ең тиімді әдісі.

Неміс тілін үйренудегі жобалық технологиялар негізінде интернеттің көмегімен бірқатар дидактикалық мәселелерді шешуге болады:

- жаһандық желі материалдарын қолдана отырып, оқу дағдылары мен қабілеттерін дамыту;

- студенттердің жазбаша сөйлеу дағдыларын жетілдіру;

- оқушылардың сөздік қорын толықтыру;

- неміс тілін үйренуге деген тұрақты ынтаны қалыптастыру.

Сонымен қатар, мұғалім жобалық технологиялардың мүмкіндіктерін қадағалап, зерттеп, оларды оқушылардың көкжиегін кеңейту, неміс тілді елдерде іскерлік байланыстар мен құрдастарымен байланыс орнату және қолдау үшін пайдалануы керек. Оқушылар интернетте өткізілетін тестілеуге, викториналарға, конкурстарға, олимпиадаларға қатыса алады. Студенттер қазіргі уақытта жоба аясында жұмыс істеп жатқан мәселе бойынша ақпарат ала алады. Бұл қазақстандық студенттер мен олардың бір немесе бірнеше елден келген шетелдік құрдастарының бірлескен жұмысы болуы мүмкін. Екінші шет тілін оқытудың негізгі мақсаты – бұл қатысымдық құзыреттілікті қалыптастыру, ал қалған барлық мақсаттар (білім беру, тәрбиелік, дамытушылық) осы басты мақсатты жүзеге асыру процесінде іске асырылады. Қатысымдық құзіреттілік және жобалық оқыту технологиялары қарым-қатынас жасауды және интернеттің жұмыс істеуінің негізі болып табылатын мәдениетаралық өзара әрекеттесу қабілетін қалыптастыруды білдіреді. Неміс тілі сабағында жобалық технологияны қоса, нақты қарым-қатынас моделін жасаймыз. Тартылған шешім кең ауқымды, маңызды, шынайы, қызықтыратын және орындай алатын тапсырмаларды оқушылар қуана қарсы алады.

Жобалап оқыту технологиясы неміс тілі сабақтарын ел мәдениетінің ерекшеліктерін ескере отырып және мүмкіндігінше мәдениетаралық өзара іс-қимыл негізінде оқушылар үшін шын мәнінде қызықты, іс жүзінде маңызды және қолжетімді проблемалар шешілетін пікірталас, зерттеу клубына айналдыра алады. Мұндай сабақтарда әрқашан талқылау тақырыбы болуы керек. Мұғалім әр оқушыға өз білімін жүзеге асыруға және жобалық іс-әрекетте жеке өмірлік тәжірибесін қолдануға мүмкіндік беретін талқылау үшін кең ауқымды тақырыптарды әзірлеуі керек. Бұл оқушыға саналы және дәлелді түрде сөйлеуге және жоба бойынша жұмыс істеуге мүмкіндік береді, яғни ол жетістікке жету мүмкіндігін және оқуға деген ынтаны арттырады.

Сонымен қатар, тақырыпты таңдау жағдайы оқушылардың ерекшеліктері мен мүдделерін анықтауға көмектеседі. Мұның бәрі ұжымды жақсырақ білуге, болашақ педагогикалық қызметті реттеуге мүмкіндік береді [3. – 91 б.]. Жоба әдісі студенттердің топтық өзара әрекеттесуді үйренуіне және оқушылардың әлеуметтенуі үшін маңызды қарым-қатынас дағдыларына ие болуына жағдай жасайды, өйткені құрдастарымен қарым-қатынас жүйесі, әлеуметтік маңызды болуға деген ұмтылыс оқушылар үшін өте құнды. Жоба бойынша жұмыс оқушылардың даму деңгейі мен қабілеттері бойынша әр түрлі белсенділікті арттырады.

Жобалық жұмыстың артықшылығы – бұл барлық топ тапсырмаларды саралауға толық қатысуы: жоғары білімі бар студенттердің бір бөлігі саясат пен экономика саласындағы қиын мақалаларды зерттеуге қатыса алады, ал әлсіздер ауа-райы туралы есепті немесе мәдениет пен спорт саласындағы жаңалықтарды тапсыра алады [4. – 129 б.]. Мұндай жұмыстың нәтижесі әр түрлі жаңалықтар агенттіктерінің ақпаратын талдау негізінде мәселеге бейтарап көзқарас беруге тырысу керек. Орындалған жұмыстан кейін пікірталас немесе телеконференция қажет, онда әр студенттің немесе топтың жұмысы жалпы мәселенің жеке секторы болады. Осылайша, өз жұмысының нәтижелерімен бөлісіп, оларды біртұтас етіп жинай отырып, студенттер оқиғаның себептерін түсінуге мүмкіндік беретін және оларды оңтайлы шешім табуға бағыттайтын оқиғаның жан-жақты бейнесін алады.

Сонымен, жоба әдісі неміс тіліндегі қатысымдық құзіреттілікті қалыптастыруда неге өзекті, қызықты және пайдалы екенін қорытындылаймыз:

- бұл оның нәтижеге бағытталған прагматикалық жүйесі;

- бұл нәтижені көруге, түсінуге, іс жүзінде қолдануға болады;

- сабақтағы шығармашылық атмосфера және әр оқушының жұмысына қатысу.

Неміс тілін оқу ерекшелігін ескере отырып, жобалық іс-әрекеті мазмұнының компоненттерін келесідей бөлуге болады:

1. Тілдік материалды, оның жұмыс істеу ерекшеліктерін білу, сондай-ақ оны қарым-қатынас жағдайларында пайдалану дағдыларын меңгеру.

2. Тілдік білімді, сөйлеу дағдыларын, сондай – ақ өзін-өзі және өзара бақылау әдістерін алу.

3. Ынтымақтастық тәсілдерін меңгеру (еліктеуге, орнын ауыстыруға және көбейтуге тілдік міндеттерді бірлесіп шешу).

Осылайша, неміс тілі сабақтарында оқушылардың қатысымдық құзыреттілігін, атап айтқанда қоғамда өмір сүру қабілетін қалыптастыру үшін нақты қарым-қатынас жағдайын модельдеуге, оқушыларға бір-бірімен қарым-қатынас жасауға, тыңдауға, өз көзқарасын қорғауға, мінез-құлқын түзетуге және өз мүдделерін қоғам мүдделеріне бағындыруға мүмкіндік беретін оқытуды ұйымдастырудың осындай нысандарын қолдану қажет.

Жобалық іс-әрекет студенттерге автор ретінде әрекет етуге мүмкіндік береді, шығармашылық әлеуетін арттырады, жалпы көкжиегін кеңейтіп қана қоймай, сонымен қатар тілдік білімді кеңейтуге де ықпал етеді. Жобаларға қатысу неміс тілін практикалық меңгеру деңгейін арттырады, бастамашылдық дағдыларын қалыптастырады. Жобалық жұмыс барысында жауапкершілік оқушының өзіне жеке тұлға ретінде жүктеледі [5. – 178 б.]. Ең бастысы, мұғалім емес, оқушы жобаның не болатынын, оның тұсаукесері қандай формада және қалай өтетінін анықтайды. Осылайша, жобалық технология студенттердің шет тіліндегі қатысымдық құзіреттілігін қалыптастырудың тиімді әдістерінің бірі деп айта аламыз.

Әдебиеттер тізімі:

1. Артықбаева, А. К. Неміс тілі: Әдістемелік нұсқау: жалпы білім беретін мектептің мұғалімдеріне арналған құрал / Артықбаева, А. К., Байгелова, Ұ.Б., Сүлейменова, Д.К., - Алматы: Мектеп, 2012. - 89 б.
2. Жиреншина К.А. Неміс тілін оқытудың жаңа технологиялары / К. А. Жиреншина, Б.И. Тастемирова, Р.Ж. Оразалинова. - Алматы: Қазақ университеті, 2013. – 54 б.
3. Зимняя И.А. Ключевые компетенции – новая парадигма результата образования / И. А. Зимняя. – Москва: Лучшие страницы пед. прессы, 2003. – № 5. – 91 б.
4. Зимняя И.А. Компетенция и компетентность в контексте компетентностного подхода в образовании / И.А. Зимняя. - Москва: Иностр. яз.в шк., 2012. – 129 б.
5. Жалғызбаев А.А. Жобалық технология негізінде құзіреттілікті қалыптастыру. – Алматы: Білім, 2014. – 178 б.