SHAXSIY SUN'IY YO'LDOSH TEXNOLOGIYALAR BIZ BUNGA TAYYORMIZMI?

Ilgari sun'iy yo'ldoshlar boy hukumatlar va boy korporatsiyalarning eksklyuziv o'yinlari bo'lgan. Ammo tobora ko'proq, kosmik demokratiyalashgan sari, ushbu murakkab texnologiyalar oddiy odamlarga etib bormoqda. Faqat ulardan oldin deydi kabi, miniatyura yo'ldoshlar tubdan boshimizga yuqorida nima oladi kim bizning kontseptsiyalarini aylantirish boshlanadi.

Bu erda " kub " shunchaki sun'iy yo'ldosh shaklini anglatadi. Eng keng tarqalgan CubeSat (deb atalmish "1U" sun'iy yo'ldosh) bo'lgan 10 sm (taxminan 4 dyuymli) kub, bitta CubeSat stol ustiga bir qog'oz og'irligi kabi b’lishi  mumkin, shunday qilib, kichik. Ko'paytmalar bir CubeSat tomonidan erishilgandan ko'ra murakkab missiyalar uchun birgalikda joylashtirilishi mumkin.

O'zlarining ixcham tanalarida ushbu sun'iy yo'ldoshlar operatorlarga yerni kosmosdan, shuningdek yer atrofidagi narsalarni kosmosdan o'rganishga imkon beradigan datchiklar va aloqa qabul qiluvchilar/transmitterlarni joylashtirishga qodir.

Rasm 1. Kichkina sun’iy yo’ldosh

Ular birinchi navbatda past yer orbitasi ya’ni (LEO) uchun mo’ljallangan va Yerdan 200 dan 800 km uzoqlikda bo’ladi. Ammo ular uzoqroq orbitalarga erishishlari mumkin. NASA kelajakda yerdan foydali yuklarning ko’pini (ayniqsa Oy va Marsga) kubesatlar orqali tashishni rejalashtirmoqda. Chunki, ular juda kichkina va ixcham, KubeSat ni yer orbitasiga an’anaviy aloqa yoki GPS sun’iy yo’ldoshiga qaraganda ancha kam xarajat qiladi. Masalan, Arizona davlat universitetida bir guruh tadqiqotchilar guruhi “femtosat” larni kelajakda orbitaga olib chiqib joylashtirish xarajati $3000 dollar bo’lishi mumkin.

Birinchi KubeSat 2000-yillarning boshida yaratilgan, Kalpoli va Stenford aspirantlari SSSR sputnik imkoniyatlariga ega KubeSat ni yaratishdi.

Rasm 2. Kichkina sun’iy yo’ldosh fazoda

Hozirda CubeSats ko'p emas va ular diqqat bilan kuzatilmoqda. Shunga qaramay, LEO ko'proq havaskor sun'iy yo'ldoshlar uchun ochilganda, ular ortib borayotgan xavf tug'dirishi mumkin . Hisobot mualliflari ta'kidlaganidek , hatto o'tkazib yuborilishi ham "og'ir me'yoriy bazani yaratishga va CubeSats fanining kelajakdagi joylashuviga ta'sir qilishi" mumkin. Umuman olganda, hisobot mualliflari CubeSat texnologiyalaridan ko'proq foydalanishga xalaqit beradigan omillarga e'tibor qaratishadi. Bularga yer-kosmik radioaloqa bilan bog'liq qoidalar, Xalqaro qurol savdosi qoidalarining mumkin bo'lgan ta'siri (AQShda mudofaa bilan bog'liq maqolalar va xizmatlarning importi va eksportini tartibga soluvchi) va yerdan tashqari ifloslanish bilan bog'liq mumkin bo'lgan muammolar kiradi. Sun'iy yo'ldosh o'yinidagi ba'zi "mutaxassis havaskorlar" qanday qilib mas'uliyat bilan harakat qilish uchun ilhom berishi mumkin.

Adabiyotlar ro'yxati:

1. https://sukachoff.ru/uz/virusy/sovremennaya-sputnikovaya-svyaz-sovremennaya-sputnikovaya-svyaz/
2. https://uz.wikipedia.org/wiki/Sun%CA%BCiy_yo%CA%BBldosh
3. shttps://cpft.ru/uz/excel/referat-sputnikovye-sistemy-svyazi-istoriya-sputnikovoi-svyazi-sputnikovaya/