ЖАСАНДЫ ИНТЕЛЛЕКТ ТҮРЛЕРІ ЖӘНЕ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫ

TYPES AND TECHNOLOGIES OF ARTIFICIAL INTELLIGENCE

Baikhadam Araylim

4th year student, Taraz Regional University named after MH Dulati

Taraz, Kazakhstan

Alibekovna Karlygash

4th year student, Taraz Regional University named after MH Dulati

Taraz, Kazakhstan

Almakhanov Bekzat

4th year student, Taraz Regional University named after MH Dulati

Taraz, Kazakhstan

Gulzhanar Turekhanova

scientific adviser, lecturer, Taraz Regional University named after M. Kh. Dulati,

Taraz, Kazakhstan

АННОТАЦИЯ

Мақалада қазіргі уақытта жасанды интеллект пен нейронды желілер дамитын бағыттар, олар белсенді қолданылатын қызмет салалары келтірілген. Болашақта осы желілер ашатын мүмкіндіктер де қарастырылады.

ABSTRACT

The article lists the directions in which artificial intelligence and neural networks are currently developing, the fields of activity in which they are actively used. The possibilities that these networks will open in the future will also be considered.

Түйінді сөздер: жасанды интеллект, нейрондық желілер, машиналық оқыту, интеллектуалды жүйелер, ChatGPT, QR код

Keywords: artificial intelligence, neural networks, machine learning, intelligent systems, ChatGPT, QR code

Жасанды интеллект-бұл компьютерлік ғылымдар саласы әдетте адам интеллектісі талап ететін тапсырмаларды орындауға қабілетті машиналар мен бағдарламалық жасақтама. Осы уақытқа дейін жасанды интеллект мықтап кірді және біздің өмірімізге көптеген мәселелерді шешуге көмектесіп келе жатыр Қазірдің өзінде олар бизнесте белсенді қолданылады, әсіресе маркетингтік жұмыста қауіпсіздік саласында, ойын-сауық және басқа салаларда қолданылады. Осы саладағы зерттеулермен барлық алдыңғы қатарлы компаниялар айналысады, мысалы Microsoft және Google, бұл барлық жаңа ашылуларға ықпал етеді [1].  Сонымен қатар, интеллект тек биологиялық құбылыс болуы мүмкін деген көзқарас бар.

"Жасанды интеллект" сөзін алғаш рет 1956 жылы Дартмут университетінде өткен конференцияның преамбуласында Джон Маккарти қолданған. Маккартиге сәйкес "жасанды интеллектіні" зерттеушілер нақты проблеманы шешу үшін адамдарда байқалмайтын интеллектіні зерттеуіне болады [1]. Өзінің анықтамасын түсіндіру барысында: "Әзірше біз бүтіндей қандай есептеуіш процедураларды интеллектуалды деп айта алатынмызды білмейміз. Сол себепті интеллект сөзін әлемде мақсатқа жету үшін қолдандылатын әдістердің есептеуіш бөлігін ғана түсініп жүрміз. Сонымен қатар, интеллект тек қана биологиялық феномен деген де көзқарастар бар [1].

Ағылшын тілінде artificial intelligence тіркесінде дәстүрлі орыс аудармасында алынған антропоморфтық түс жоқ: қолданылған контекстегі интеллект сөзі "интеллект" емес, "ақылға қонымды ойлау қабілеті" дегенді білдіреді. Жасанды интеллекттің келесі анықтамалары берілген: дәстүрлі түрде интеллектуалды деп саналатын адам қызметінің түрлерін аппараттық немесе бағдарламалық модельдеу міндеттері қойылған шешілетін ғылыми бағыт [1].

Интеллектуалды жүйелердің дәстүрлі түрде адамның құзыреті болып саналатын функцияларды (Шығармашылық) орындау қасиеті. Сонымен қатар, интеллектуалды жүйе-бұл дәстүрлі түрде шығармашылық деп саналатын, белгілі бір пәндік салаға жататын, білімі осындай жүйенің жадында сақталатын мәселелерді шешуге қабілетті техникалық немесе бағдарламалық жүйе. Интеллектуалды жүйенің құрылымы үш негізгі блокты қамтиды-білім базасы, шешуші және деректерді енгізуге арналған арнайы бағдарламаларсыз компьютерлермен байланыс орнатуға мүмкіндік беретін интеллектуалды интерфейс.

Адамға және "машинаға" ортақ интеллекттің жеке анықтамаларының бірі: "интеллект - бұл жүйенің өзін-өзі оқыту барысында белгілі бір күрделілік класының есептерін шешуге және осы мәселелерді шешуге арналған бағдарламаларды (ең алдымен эвристикалық) құру қабілеті". Жасанды интеллект не істейді деген сұраққа бірыңғай жауап жоқ. Жасанды интеллект туралы кітап жазатын әрбір дерлік автор оны осы ғылымның жетістіктерін ескере отырып, қандай да бір анықтамаға итермелейді.

Компьютерлердің "ақылға қонымдылыққа" жетуінің нақты критерийі жоқ, дегенмен жасанды интеллекттің алғашқы күндерінде бірқатар гипотезалар ұсынылды, мысалы, Тьюринг тесті немесе Ньюелл - Саймон гипотезасы. Сондықтан жасанды интеллекттің міндеттерін түсінуге де, Интеллектуалды ақпараттық жүйелерді құруға да көптеген тәсілдердің болуына қарамастан, жасанды интеллектті дамытудың екі негізгі тәсілін ажыратуға болады.

Соңғы тәсіл, Джон Маккарти берген мағынада жасанды интеллект ғылымына қатысты емес-оларды тек ортақ түпкі мақсат біріктіреді [1].

Сурет 1 Тюринг әдісі

Эмпирикалық тестті Алан Тюринг "есептеу машиналары және ақыл" (ағылш. Computing Machinery and Intelligence) , 1950 жылы "Mind"философиялық журналында жарияланған. Бұл тесттің мақсаты-адамға жақын жасанды ойлау қабілетін анықтау. Бұл тесттің стандартты интерпретациясы келесідей: "адам бір компьютермен және бір адаммен өзара әрекеттеседі. Сұрақтарға жауаптар негізінде ол кіммен сөйлесетінін анықтауы керек: адаммен немесе компьютерлік бағдарламамен. Компьютерлік бағдарламаның міндеті-адамды дұрыс емес таңдау жасау арқылы адастыру". Тестке қатысушылардың барлығы бір-бірін көрмейді.

Ең танымал жасанды интеллект жүйелері: ChatGPT-үлкен GPT-3.5 тілдік моделіне негізделген OpenAI компаниясының жасанды интеллектуалды чатботы, табиғи тілдерде диалог режимінде жұмыс істей алады. Deep Blue - IBM шахматты дамыту бағдарламасы, шахматтан әлем чемпионын жеңді [4].

Медицинадағы жасанды интеллект (AI) - күрделі медициналық деректерді талдау кезінде адам білімін жуықтау үшін алгоритмдер мен бағдарламалық жасақтаманы қолданады. Адам денсаулығына қатысты қолданбалардың негізгі мақсаты-алдын алу немесе емдеу әдістері мен пациенттердің нәтижелері арасындағы байланысты талдау. Процестерді диагностикалауды, емдеу хаттамаларын әзірлеуді, дәрілік заттарды әзірлеуді, пациенттің жай-күйін мониторингтеуді жүргізетін жасанды интеллект бағдарламалары әзірленді және практикада қолданылды. Денсаулық сақтау жасанды интеллектке инвестиция салудың негізгі бағыттарының бірі болып қала береді [4].

Python программасы арқылы М.Х.Дулати университетінің басты сайтына немесе басқа да барлық сайттарға апаратын QR код жасадық.  Программаны Sublime Text 3 бағдарламасында іске асырдық. Бұл программада Оны pip қосымшасы арқылы qrcode кітапханасын орнатып, соны импорттау арқылы жасалады. Программа кодтары Sublime Text 3 бағдарламасында жазылады.

Сурет 2. Программасы

Оған ең бірінші, керек кодтың ішіне керек сайттың сілтемесін қоямыз. Екіншіден, ол png форматындағы QR код суретін жасайды. Содан кейін керек суретті алу үшін программаны жүргіземіз сонда QR код суреті шығатын болады.

Сурет 3 QR код суреті

Кейін суретті сканерлеп, керек сайтқа өтеміз.

Сурет 4. Дулати сайты

Қорытындылай келе біз қазіргі уақыттағы нейрондық желілер дамығандықтан, олар белсенді қолданылатын қызмет салалары болып қарастырылатынын білеміз. Болашақта осы желілер ашатын мүмкіндіктер де көп. Осылайша, интеллект деп мидың қабылдау, еске сақтау және бағытталған түрде білімді оқу барысында түрлендіруді пайдалана отырып тәжірибе және түрлі жағдайларға байланысты адаптациялану негізінде интеллектуалды есептерді шешу мүмкіндігін атаймыз.

Әдебиеттер тізімі:

1. Автобиография нейросети  /  C. 4 -  «Издательство АСТ»,  2023 ISBN 978-5-17-156998-3
2. https://www.litres.ru/book/maks-kim/chatgpt-zamena-ludyam-69743512/chitat-onlayn/page-2/
3. https://aif.ru/society/science/slishkom_umnye_pochemu_uchenye_stali_boyatsya_neyrosetey
4. https://ru.wikipedia.org/