ВИТАМИН Д3НИНГ КОСМЕТОЛОГИЯДА АҲАМИЯТИ

THE IMPORTANCE OF VITAMIN D3 IN COSMETOLOGY

Farzona Ibragimova

4th year student, direction “Beauty Aesthetics” International Chemical University,

Uzbekistan, Tashkent

АНОСТАТСИЯ

Мақоланинг мақсади - Витамин Д3нинг косметологияа тутган ўрни, аҳамияти ва заруригини очиқлаш.

ABSTRACT

Explain the role, importance and necessity of vitamin D3 in cosmetology.

Калит сўзлар: Витамин Д3, калсий, витамин Д3нинг аҳамияти, кунлик дозаси.

Keywords: Vitamin D3. importance of calcium, vitamin D3 daily dose.

"Quyoshli vitamin" deb ham ataladigan D vitamini inson tanasining faoliyatida juda muhim rol o'ynaydi va bu vitamin yetishmasligi ko'pincha bir qator kasalliklarning rivojlanishi bilan bog'liq. D vitamini yetishmasligi tufayli yuzaga keladigan eng mashhur patologiyalardan biri bu raxit. Rivojlangan mamlakatlarda D vitamini bilan boyitilgan oziq-ovqat mahsulotlarining keng tarqalishi munosabati bilan kuzatilgan raxit bilan kasallanishning kamayishi, ushbu vitamin yetishmasligi bilan bog'liq kasalliklar davri tugagan degan noto'g'ri taassurot uyg'otadi. Biroq, raxit D gipovitaminozining bir nechta oqibatlaridan biridir. Rivojlanishi D vitamini yetishmovchiligi bilan bog'liqligi isbotlangan boshqa kasalliklarga saraton, autoimmün patologiya, yuqumli, yurak-qon tomir va teri kasalliklari kiradi [1]. Bunday kasalliklarni kompleks davolashda D vitaminidan foydalanish imkoniyatlarini o'rganish juda muhim va dolzarb vazifadir. Ma'lumki, D vitamini inson organizmida 2 shaklda bo'ladi: oziq-ovqat mahsulotlaridan olinadigan ergokalsiferol (vitamin D2) va asosan, bazal qatlam keratinotsitlarida hosil bo'lgan xolekalsiferol (vitamin D3)

D vitaminiga eng boy ovqatlar yog'li baliq, jigar, tuxum sarig'i, qo'ziqorin, ayniqsa oq qo'ziqorin, sariyog ', pishloq, smetana va qaymoqdir. Bundan tashqari, hozirgi vaqtda ko'plab sotiladigan oziq-ovqat mahsulotlari (ayniqsa, bolalar uchun) ushbu vitamin bilan boyitilgan. Biroq, ko'pchilik tadqiqotchilarning fikriga ko'ra, D vitaminining asosiy manbai inson epidermisidir. Unda, asosan, bazal va tikanli qatlamlarning keratinotsitlarida, quyosh nurlanishi, to'lqin uzunligi 280-320 nm bo'lgan β guruhining ultrabinafsha nurlari (UVB) ta'siri ostida, fotokimyoviy reaktsiya natijasida 7-degidroxolesterin D3 vitaminiga aylanadi. Ergokalsiferol va xolekalsiferol D vitaminining faol bo'lmagan shaklidir. Ular 25-gidroksivitamin D yoki kalsidiol (25(OH)D) hosil qilish uchun jigarda gidroksillanish orqali faollashadi. Keyin kalsidiol buyrak kanalchalarida gidroksillanadi, 30 dan ortiq to'qimalar va organlarda joylashgan yadro retseptorlari bilan bog'lanish qobiliyatiga ega bo'lgan 1,25-digidroksivitamin D, kalsitriol biologik faol shaklga aylanadi [2]. Kaltsitriol, shuningdek, ko'krak, yo'g'on ichak va prostata bezi to'qimalarida ishlab chiqariladi va hujayra proliferatsiyasi, differentsiatsiyasi, apoptoz va angiogenez jarayonlari uchun mas'ul bo'lgan genlarni tartibga solishda ishtirok etadi, bu D vitamini yetishmovchiligi va ortib borayotgan xavf o'rtasidagi bog'liqlikni tushuntiradi.

Buyraklarda ishlab chiqarilgan kalsitriol renin ishlab chiqarishni kamaytirishga yordam beradi va oshqozon osti bezi β-hujayralari tomonidan insulin sekretsiyasini rag'batlantiradi [3]. 25(OH)D3 D vitaminining asosiy metabolitidir, shuning uchun uning qon zardobidagi darajasini o'lchash tanadagi D vitamini darajasini aniqlash uchun klinik amaliyotda keng qo'llaniladi. Yuqorida aytib o'tilganidek, D vitamini terida endogen tarzda ishlab chiqariladi. Keratinositlar 25(OH)D3 dan ko'p miqdorda 1α,25(OH)2D3 hosil qiladi, bu esa ekzogen 1α,25(OH)2D3 tomonidan boshqariladi. Bundan tashqari, biologik faol vitamin D3 ishlab chiqarilishi keratinotsitlarning farqlanish darajasiga bog'liq. Keratinositlar VDR retseptorini ifodalaganligi sababli ularning faoliyatiga D3, 1α, 25 (OH) 2D3 vitaminining faol shakli ta'sir qilishi mumkin, bu kaltsiy bilan birga epidermal differentsiatsiyaning eng kuchli regulyatorlaridan biridir [5].

Ayni paytda shuni ta'kidlash kerakki, terida D vitaminining optimal sintezi ultrabinafsha nurlanishiga uzoq vaqt ta'sir qilishni talab qilmaydi.  Quyoshli kunda 15 daqiqa davomida qo'l va oyoq terisiga ultrabinafsha nurlanish ta'sirida bo'lish (minimal eritemal doza - MED 0,25-0,50) taxminan 2000-4000 IU D vitamini ishlab chiqarish uchun yetarli. Bundan tashqari, 1 MED ultrabinafsha nurlanishining teriga ta'siri taxminan 20 000 IU D vitamini hosil bo'lishiga yordam beradi [3]. Hozirgi vaqtda D gipovitaminozining oldini olish uchun terini 1 MED dan ko'p bo'lmagan ultrabinafsha nurlanishiga ta'sir qilish yoki oddiygina vitamin D bilan oziqaviy qo'shimchalar olish tavsiya etiladi. E'tibor bering, uzoq vaqt davomida quyoshga botish orqali D vitaminining haddan tashqari dozasini keltirib chiqarish mumkin emas. , chunki ultrabinafsha nurlanishiga haddan tashqari ta'sir qilish, bu vitaminning tarkibiy o'zgarishlariga va uning keyingi fotodegradatsiyasiga olib keladi.

Shu o’rinda aytish joizki, vitamin D teriga ta’siri: kollagen sintezini kuchaytiradi, qon tomirlarini mustahkamlaydi, yallig'lanishni, aknelarni kamaytiradi va oqargan, xiralashgan terini tiklab, yorqinlashtiradi.

Vitamin yetishmasligi, kam ovqatlanishdan tashqari, jigar va buyrak yetishmovchiligi, teri kasalliklari bilan birga kelgan odamlarda rivojlanadi.

D vitaminining salomatlik uchun ahamiyatini hisobga olib, oziq-ovqat mahsulotlarini u bilan boyitish, shuningdek, kaltsiyni yetarli darajada iste'mol qilish bo'yicha ko’plab tavsiyalar ishlab chiqilgan. Shunday qilib, kunlik qo'shimchalar bilan qabul qilinganda 0-1,5 g kaltsiy va 2000 IU D vitamini gipovitaminoz D tanqisligini oldini olish mumkinligi ko'rsatilgan.

Vitamin D:

terini UV nurlarining zararli ta'siridan himoya qiladi;

• fotoqarishdan himoya qiladi;

• stressli sharoitlarda hujayraning omon qolishini ta'minlaydi va ularning qarishini sekinlashtiradi;

• terini mikrobial tajovuzdan himoya qiladi, mikroblarga qarshi peptidlar ishlab chiqarishni qo'zg'atadi (rosacea, akne, dermatit uchun muhim);

• mahalliy immunomodulyatsion ta'sirni ta'minlaydi;

• buzilgan keratinizatsiya mexanizmlarini tiklash dasturini ishga tushiradi, hujayra proliferatsiyasi va differentsiatsiyasini tartibga soladi;

• shox pardaning shakllanishini ta'minlaydi - himoya lipid qatlamini hosil qiluvchi lipidlar va oqsillar sintezini ishga tushiradi;

• zararlangan hujayralar bo'linishini bloklaydi, mutatsiyalar paydo bo'lishining oldini oladi.

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. Theodoratou Е., Tzoulaki I., Zgaga L. et al. Vitamin D and multiple health outcomes: observational studies and randomised trials // BMJ. – 2014; 348: 2035.
2. Gniadecki R. itamin D3:Dependence on cell culture conditions // J. Invest. Dermatol. – 1996; 106: 510–6.
3. Holick M. Vitamin D deficiency // N. Engl. J. Med. – 2007; 357: 266–81.
4. Pillai S., Bikle D., Elias P. Vitamin D and epidermal differentiation: evidence for a role of endogenously produced vitamin D metabolites in keratinocyte differentiation // Skin. Pharmacol. – 1988; 1: 149–60.
5. Haussler M., Jurutka P., Mizwicki M. et al. Vitamin D receptor (VDR)- mediated actions of 1α,25(OH) vitamin D: genomic and non-genomic mechanisms // Best Pract. Res. Clin. Endocrinol. Metab. – 2011; 25: 543–59.
6. Solvoll K., Soyland E., Sandstad B. et al. Dietary habits among patients withatopic dermatitis // Eur. J. Clin. Nutr. – 2000; 54: 93–7.