ЖОҒАРЫ СЫНЫПТА ТОЛҚЫНДЫҚ ОПТИКАНЫ ОҚЫТУДА ЭЛЕКТРОНДЫ РЕСУРСТАРДЫҢ МҮМКІНДІКТЕРІ

АҢДАТПА

Мақалада жоғарғы сыныпта толқындық оптика тақырыбын оқыту барысында оқушылардың зерттеу дағдыларын қалыптастыруда электронды ресурстардың мүмкіндіктеріне талдау жасалынды. Әдістемелік құрал эксперименттік тапсырмалар мен QR-кодтар арқылы қолжетімді интерактивті материалдар мен түсіндірмелерден тұрады. Бұл тәсіл оқушылардың өз бетінше жұмыс істеу және сын тұрғысынан ойлау дағдыларын дамытуға ықпал етеді. Сонымен қатар, сайтта кері байланыс жүйесі бар, ол оқушылардың сұрақтары мен пікірлерін жинақтап, мұғалімге талдауға мүмкіндік береді. Мақала әдістемелік құралдың педагогикалық мүмкіндіктері мен оның зерттеу құзыреттіліктерін қалыптастырудағы нәтижелілігін талдайды.

Тірек сөздер: толқындық оптика, зерттеу дағдылары, әдістемелік құрал, интерактивті оқу, кері байланыс, сын тұрғысынан ойлау.

Мектеп оқушыларының зерттеу дағдыларын қалыптастыру — қазіргі білім берудің басты міндеттерінің бірі, әсіресе жоғарғы сыныптарда, онда оқушылар толқындық оптика сияқты күрделі және абстрактты тақырыптарды игере бастайды. Толқындық оптика — бұл физиканың маңызды әрі күрделі бөлімі, ол интерференция, дифракция және жарықтың поляризациясы сияқты ұғымдарды терең түсінуді талап етеді. Алайда, дәстүрлі оқыту әдістері көбінесе оқушылардың өз бетінше зерттеу жұмыстарын жүргізуіне және алған білімдерін тәжірибеде қолдануына жеткілікті түрде бағытталмаған. Сондықтан, бұл жағдайда оқушылардың зерттеу дағдыларын қалыптастыруға ықпал ететін интерактивті және тәжірибелік әдістемелерді енгізу маңызды міндет болып табылады. Бұл мақала жоғарғы сынып оқушыларының зерттеу дағдыларын дамытуға арналған толқындық оптика бойынша авторлық  әдістемені сипаттауға арналған. Әдістемелік құрал дәстүрлі эксперименттік тәсілдерді заманауи цифрлық технологиялармен үйлестіріп, оқушыларға материалды өз бетінше тереңірек меңгеруге мүмкіндік береді.

Бұл жұмыстың мақсаты – жоғары сынып оқушыларын толқындық оптика тақырыбында оқытуда әдістемелік құралдың мүмкіндіктерін көрсету. Аталған әдістемелік құрал оқушылардың зерттеу дағдыларын қалыптастыруға бағытталған. Оның мазмұнына эксперименттік тапсырмалар жинағы мен QR-кодтар арқылы қолжетімді қосымша ресурстар кіреді. Мұндай тәсіл оқушылардың тақырыпқа деген қызығушылығын арттырып қана қоймай, жарықтың тосқауылдар арқылы өтуі, жарық толқындарының өзара әрекеттесуі және басқа да толқындық оптика құбылыстарының мәнін тереңірек түсінуге көмектеседі. Әдістемелік құрал оқушыларды белсенді зерттеу жұмыстарына тартуға бағытталған, олардың байқау, талдау, логикалық ойлау және өзіндік жұмыс дағдыларын қалыптастыруға мүмкіндік береді [1]. Сонымен қатар, әдістемеде кері байланыс элементі бар: QR-кодтар арқылы жолданатын сайтта пікірлер мен сұрақтар үшін арнайы Google* форма қарастырылған. Бұл Google* *(По требованию Роскомнадзора информируем, что иностранное лицо, владеющее информационными ресурсами Google является нарушителем законодательства Российской Федерации – прим. ред.) формадағы ақпарат Excel кестесінде сақталып, мұғалімнің қол жетімділігінде болады, бұл оқушылардың прогресін бақылауға және уақтылы көмек көрсетуге мүмкіндік береді [2].

Әдістемелік құралдың сипаттамасы

Бұл жұмыс аясында дайындалған толқындық оптика бойынша әдістемелік құрал оқушылардың зерттеу дағдыларын дамытуға арналған практикалық тапсырмалар мен эксперименттер жинағын қамтиды. Құралдың құрылымы келесі бөлімдерден тұрады: Эксперименттік тапсырмалар. Әдістемеде толқындық оптика тақырыптарына — интерференция, дифракция, поляризация және жарықтың дисперсиясы сияқты негізгі тақырыптарға сәйкес тапсырмалар бар. Әрбір тапсырмада тәжірибелерді оқушылардың өз бетінше орындауына мүмкіндік беретін нұсқаулар, құралдардың сипаттамасы және орындалу қадамдары берілген [3].

QR-кодтарды қолдану. Әрбір эксперименттің сипаттамасы бар бетте қосымша материалдарға қол жеткізу үшін QR-код бар: бейнемазмұн, интерактивті модельдер, теориялық түсіндірмелер және тәжірибелерді орындау бойынша ұсыныстар [4].

Сурет 1. Әдістемелік құралдың QR коды бар беті

Интерактивті визуализация. Электрондық ресурста жарықтың толқындық табиғатын түсінуге көмектесетін көрнекі материалдар ұсынылады. Мысалы, интерференция тәжірибесі үшін жарық көздері арасындағы қашықтық өзгергенде суреттерді көрсететін анимациялар қосылған. Бұл оқушыларға теорияны жақсы меңгеруге және өз гипотезаларын тәжірибеде тексеруге мүмкіндік береді.

Кері байланыс. Электрондық ресурста оқушыларға сұрақ қоюға, пікірлер қалдыруға және тәжірибе орындау барысындағы тәжірибелерімен бөлісуге мүмкіндік беретін кері байланыс формасы бар. Бұл формадағы ақпарат автоматты түрде Excel құжатына сақталады, ол мұғалімге қолжетімді болып, оқушылардың сұрақтарын бақылауға және оларды бағалауға мүмкіндік береді.

Сурет 2. Толқындық оптика бойынша эксперименттер  және кері байланыс бөлімі

Әдістемелік құрал оқу бағдарламасының талаптары мен қазіргі заманғы білім беру стандарттарын ескере отырып әзірленді, мұнда оқушылардың зерттеу дағдыларын дамыту қажеттілігі ерекше назарға алынған. Әдістемелік құралды әзірлеу барысында оқушыларға толқындық оптиканың негізгі құбылыстарын өз бетінше бақылауға мүмкіндік беретін эксперименттер таңдалды. Тәжірибелерді іріктеу критерийлері ретінде құралдардың қолжетімділігі, қауіпсіздігі және оларды жеке жұмысқа бейімдеу мүмкіндігі болды. Сонымен қатар, материалдың қолжетімділігіне ерекше назар аударылды, себебі оқушылар мәтінмен оңай жұмыс істеп, тапсырмаларды өз бетімен орындай алуы керек. QR-кодтар әдістеменің маңызды элементтерінің бірі болды, себебі олар оқушыларға қосымша материалдарға тез қол жеткізуге және оқу процесін интерактивті, икемді және өз бетінше жұмыс жасауға бағытталған етіп жасауға мүмкіндік береді [5]. Электрондық ресурстағы кері байланыс формасы мұғаліммен жедел байланыс орнатуға көмектесіп, оқушылардың сұрақтарын шешуге және мұғалім мен оқушы арасындағы байланысты нығайтуға мүмкіндік береді.

Толқындық оптика бөлімі бойынша электронды контент келесі негізгі педагогикалық артықшылықтарға ие:

1. Зерттеу дағдыларын қалыптастыру. Электронды контент оқушыларға мақсат қоюды, мәліметтерді талдауды, қорытындылар жасауды және физикалық процестерді зерттеуді үйретуге бағытталған. Эксперименттермен жұмыс істеу оқушыларға байқау, мәліметтерді салыстыру, талдау және нәтижелерді интерпретациялау дағдыларын дамытады.
2. Интерактивтілік және өз бетінше жұмыс. QR-кодтарды қолдану оқушыларға тақырыптарды тереңдетіп оқып, өз бетінше жұмыс істеуге мүмкіндік береді. Бұл өз бетінше оқыту және жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыруға көмектеседі.
3. Проблемалық оқыту. Әрбір эксперимент зерттеу тапсырмасы ретінде қарастырылып, сұрақтар қоюды және жауаптарды іздеуді қажет етеді. . Электронды контент оқушыларды толқындық құбылыстармен байланысты мәселелерді шешуге, физикалық заңдылықтарды зерттеуге және қорытындылар жасауға ынталандырады, бұл пәнге деген қызығушылықты арттырып, сыни ойлау дағдыларын дамытады.
4. Қолдау және кері байланыс. Сайттағы кері байланыс формасы оқушыларға көмек сұрауға, ал мұғалімге оқушылардың сұрақтары мен пікірлері туралы есеп алуға мүмкіндік береді. Бұл оқушылар үшін қиындық тудыратын сәттерді анықтап, оқу процесін дер кезінде бейімдеуге мүмкіндік береді.

Сабақтарда әдістемелік құрал оқушыларды толқындық оптика тақырыбын тереңірек оқып-үйренуге тартады. Мысалы, сабақ кезінде оқушылар тәжірибелерді орындап, нәтижелерді сайттағы интерактивті материалдар арқылы бірден көре алады. Үй тапсырмалары кезінде әдістеме материалды бекіту үшін пайдалы болып табылады, себебі оның ішінде түсінікті нұсқаулықтар мен көрнекі материалдар бар, бұл эксперименттерді өз бетінше орындауды жеңілдетеді. Әдістемелік құралдың тиімділігі алдын ала тестілеуде көрсетілді: оқушылар толқындық құбылыстарды жақсырақ түсініп, толқындық оптика тақырыбы бойынша үлгерімдері жоғарылады. Сонымен қатар, сайттағы кері байланыс формасы оқушыларға сұрақ қоюды жеңілдетіп, мұғалімге нақты уақыт режимінде ақпарат алуға және оқушыларға көмек көрсету үшін оны талдауға мүмкіндік береді.

Осылайша, әзірленген әдістемелік құрал оқушыларға материалды терең меңгеруге және зерттеу дағдыларын қалыптастыруға көмектесетін толқындық оптика бойынша тиімді әдістемелік құрал болып табылады. QR-кодтар мен интерактивті сайтты қолдану оқушыларға білімдерін тереңдетіп, қосымша ақпаратқа қол жеткізуге және материалмен жұмыс істеудің тиімділігін арттыруға мүмкіндік береді. Әдістемелік құралды практикалық қолдану оқушылардың өз бетінше жұмыс жасау, сыни ойлау және талдау дағдыларын дамытуға ықпал етеді, бұл олардың болашақ білім алуына және кәсіби өміріне қажетті маңызды қабілеттерді қалыптастырады. Сонымен қатар, әдістеме мұғалімдерге оқушылардың оқу процесін бақылап, уақытылы кері байланыс көрсетуге мүмкіндік береді, бұл оқыту сапасын арттырып, білім берудің тиімділігін жоғарылайды. Осылайша, ұсынылған әдістемелік құрал тек толқындық оптика тақырыбын оқытуда ғана емес, жалпы зерттеу дағдыларын дамытуда да маңызды рөл атқарады.

Әдебиеттер тізімі:

1. Қалиев Т., Зерттеу әдістері және олардың физика сабағында қолданылуы, Алматы, 2019, 250 бет.
2. Сәрсенбаев А., Толқындық оптика: Оқу үдерісіндегі жаңа көзқарастар, Астана, 2020, 190 бет.
3. Жанұзақова Б., QR-кодтар мен цифрлық технологияларды қолдану арқылы оқушылардың зерттеу дағдыларын дамыту, Шымкент, 2021, 210 бет.
4. Өсербайұлы Н., Интерактивті әдістер мен эксперименттер: Зерттеу дағдыларын қалыптастыру жолдары, Алматы, 2022, 230 бет.
5. Қасымбекова Ж., Оқу үдерісінде интерактивті құралдардың тиімділігі: Зерттеу жұмыстары мен қолданбалы тапсырмалар, Қарағанды, 2021, 220 бет.