ҚУЫҚ АСТЫ БЕЗІНІҢ ҚАТЕРЛІ ІСІГІ КЕЗІНДЕГІ МЕЙІРБИКЕЛІК КҮТІМ

NURSING CARE FOR PROSTATE CANCER

Saltanat Mambetova

2nd year student, Karaganda regional higher nursing college,

Kazakhstan, Karaganda

A. Zharylkasynova

Scientific supervisor, Master of Science, Karaganda regional higher Nursing College,

Kazakhstan, Karaganda

АҢДАТПА

Қатерлі аурулары бар науқастардың медициналық-әлеуметтік қамсыздандырылуы мейірбикелік кәсіптің мазмұнын толық ашады. Мейірбике қатерлі ісік бар науқаспен үнемі байланыста болады, сондықтан ол пациент пен сыртқы әлем арасындағы байланыс болып табылады. Бұл мақалада қуық асты безінің қатерлі ісігі бар науқастарға мейірбикелік күтім рөлін зерттелді.

ABSTRACT

Medical and social security of patients with malignant diseases fully reveals the content of the nursing profession. The nurse is in constant contact with the patient with cancer, so she is the link between the patient and the outside world. This article examined the role of nursing care in patients with prostate cancer.

Кілт сөздер: мейірбике, қуық асты безі, қатерлі ісік, науқас, оңалту, мейіргерлік күтім.

Keywords: nursing, prostate, cancer, patient, rehabilitation, nursing care.

Зерттеудің өзектілігі: Қатерлі ісік – дененің кез келген бөлігіне әсер етуі мүмкін аурулардың үлкен тобының жалпы термині. Қатерлі ісіктің тән белгісі – қалыпты шекарасынан тыс өсетін және дененің жақын бөліктеріне еніп, басқа мүшелерге тарала алатын қалыптан тыс жасушалардың тез түзілуі; соңғы процесс метастаз деп аталады [1]. Метастаздар қатерлі ісіктен болатын өлімнің негізгі себептерінің бірі болып табылады. 2018 жылы бұл аурудан 9,6 миллион адам өлімі тіркелген. Қатерлі ісіктермен сырқаттанушылықтың жоғары деңгейіне қарамастан, қазіргі уақытта елде мұндай науқастарды медициналық - әлеуметтік қамтамасыз ету мәселесі тұр. Ең алдымен, онкологиялық аурулармен ауыратын науқастарды ғана емес, сонымен қатар созылмалы прогрессивті аурулардың әртүрлі формалары бар науқастарды қамтамасыз ету мәселелері бойынша талқылау басталды. Сонымен қатар, қажетті қолдау көрсетілуі керек.

Қуық асты безі обыры мен  ауруымен ауыратын науқастардың саны бүкіл әлемде өсуде. Ауру 41-50 жас аралығындағы ер адамдарда 20% - дан 51-60 жас аралығындағы 50% - ға дейін артады және 80 жастан асқан ер адамдарда 90% - дан асады. Сонымен қатар, қуық асты безінің патологиясын анықтау жеткіліксіз деңгейде қалып отыр, жыл сайын аурудың дамыған түрлерінің көп саны тіркеледі, қуық асты безінің қатерлі ісігінен болатын өлім-жітім және қатерсіз гиперплазиялардың асқынулары төмендемейді. Урологиялық аурулардың алдын алу мәселесін сәтті шешу бастапқы буын деңгейінде мамандандырылған көмекті ұтымды ұйымдастырусыз мүмкін емес. Қуық асты безінің ауруларын уақтылы анықтау және, атап айтқанда, қатерлі ісік ауруын ерте анықтау бойынша жұмыс көбінесе мейірбике қызметкерлерінің халықпен ағарту және алдын алу жұмыстарын ұйымдастыруға байланысты.

Таңдалған зерттеу тақырыбының өзектілігі еліміздегі қуыс асты безінің қатерлі ісік ауруының өсуіне байланысты. Жыл сайын қуық асты безі обыры қатерлі ісігіне шалдыққан науқастардың саны тез өсуде. Онкологиялық науқастар медициналық-әлеуметтік оңалтуды қажет етеді, оған аурудың ремиссия кезеңіне өтуі ғана емес, сонымен қатар аурудың басталуына дейінгі әлеуметтік мәртебеге оралуы, сондай-ақ паллиативтік көмек кіреді. Диагноз қойылғаннан кейін көптеген адамдар өздігінен жоғалады, өзіне деген сенім, болашаққа деген үміт жоғалады және көптеген жағдайларда туыстарымен байланыс жоғалады. Қатерлі аурулары бар науқастардың медициналық-әлеуметтік қамсыздандырылуы мейірбикелік кәсіптің мазмұнын толық ашады. Мейірбике қатерлі ісік бар науқаспен үнемі байланыста болады, сондықтан ол пациент пен сыртқы әлем арасындағы байланыс болып табылады. Бұл медициналық көмектің оңтайландыруы көрсетілетін қызметтердің сапасын едәуір арттыра алатындығын және осы аурумен ауыратын науқастарға ең аз қолдау көрсете алатындығын білдіреді. Ол тек толық күтімді ғана емес, сонымен қатар науқасқа үлкен қолдау көрсетеді. Аурудың ауыр ауыртпалығын онкологиялық диагнозы бар науқастар ғана емес, олардың жақын адамдары да көтереді. Дәл осы сәтте науқас бұрынғыдан да туыстары мен таныстарының көмегіне мұқтаж емес, сонымен қатар оның кейінгі күйінде медбикенің рөлі маңызды рөл атқарады. Қуық асты безі қатерлі ісігі бар науқаспен медициналық-әлеуметтік жұмыс, кез-келген басқа медициналық қызмет сияқты, белгілі бір міндеттерге ие.

Қуық асты безінің қатерлі ісігі – простата тіндерінің қатерлі ісігі. Қуық асты безінің қатерлі ісігін диагностикалауда қуық асты безінің сандық тік ішекті зерттеуі, PSA анықтау, ультрадыбыстық, биопсия қолданылады. Емдеуге радикалды тәсілдер аз инвазивті араласулар, қашықтықтан сәулелік терапия, гормон және химиотерапия кіруі мүмкін [2].

Ерлер арасында қатерлі ісігінің құрылымындағы қуық асты безі обырының үлесі 5% құрайды [3]. Бұл ауру әдетте 50 жастан асқан және 65 жастан асқан ер адамдарда 75% жағдайда диагноз қойылады. Соңғы жылдары қуық асты безінің қатерлі ісігінің жоғарылауы байқалды.

Мейірбике науқасқа және оның туыстарына жедел зәр шығару кезінде медициналық көмекке жүгіну қажеттілігі туралы хабарлайды. Егер бұл асқыну анықталса, ол дәрігерге хабарлайды, күндіз 2-3 сағат сайын катетердің көмегімен қуықты босатады, түнде кем дегенде 2 рет, катетердің бітелуін жояды.Науқасқа зәр шығару жолдарының инфекциясының дамуына ықпал ететін факторлар туралы хабарлайды, көкөністер мен жемістердің жеткілікті мөлшері бар диета, сұйықтықты тұтынуды арттыру, диетадан майлы, қуырылған, ысталған және ащы тағамдарды алып тастау ұсынылады.

Мейірбике науқасқа және оның туыстарына эпицистостоманы күту әдістерін үйретеді, бактерияға қарсы дәрі – дәрмектер қолдануды бақылайды. Науқас хирургиялық, сәулелік және гормоналды емдеудің ықтимал салдары, соның ішінде жыныстық функцияның бұзылуы туралы білуі керек [4]. Мейірбике науқастың операциядан кейінгі күтімін ұйымдастырады, ең алдымен ауырсыну синдромы мен зәр шығару бұзылыстарын жоюға қатысты дәрігердің тағайындауларының орындалуын бақылайды. Ол ауру тарихында науқастың жағдайындағы кез-келген жақсаруды немесе нашарлауды тіркейді және бұл туралы дәрігерге хабарлайды.

Зерттеу мақсаты: қуық асты безінің қатерлі ісігі бар науқастарға мейірбикелік күтім рөлін зерттеу.

Зерттеу әдістері. Зерттеу Қарағанды  қаласы №3 көпсалалы ауруханасы абдоминальды хирургилық бөлімшесінде жүргізілді. 2024 жылдағы есептік құжаттамалар қарастырылды. Сауалнама халықтың ықтимал қауіп факторлары және қуық асты безі қатерлі ісігі ауруларының алдын алу туралы білімдерін зерттеу және мейірбикелердің қызметінің сапасын зерттеу мақсатында жүргізілді. Сонымен қатар зерттеуде келесі әдістер қолданылды: ақпараттық-аналитикалық, статистикалық: зерттеу мақсатына, міндеттеріне және материалына сәйкес келетін статистика әдістерін қолдана отырып алынған материалдарды талдау.

Нәтижелер. Медбикелер науқастардың денсаулығын қарқынды бақылауда ерекше рөл атқарады. Науқастармен үнемі байланыс дамыған аурудың белгілерін уақтылы анықтауға және нәтижесінде жедел емдеу шараларын тез жүргізуге мүмкіндік береді. Сонымен қатар, қарқынды бақылау кезінде жиналған деректер диагнозды нақтылайды, науқасқа аурудың сипаттамаларын анықтауға және жеке емдеуді негізді түрде құруға көмектеседі. Саулнамаға қатысқан респонденттердің жалпы саны 34 адамды құрады. Респонденттердің жасы бойынша қойылған сауалнамада ең үлкен пайызы 31 - ден 49 жасқа дейін – 16 (47%), 30 жасқа дейін – 2 (5,9%), 50-ден 59 жасқа дейін – 11 (32,36%) және 60 жастан асқан 5 (14,74%) - ды құрады (сурет 1).

Сурет 1. Респонденттердің жас ерекшеліктері

Респонденттердің басым 23 (67,65%) бөлігі орташа жағдайда өмір сүреді, ал 7 (20,6%) респондент жоғары жағдайда өмір сүреді. Төмен жағдайдағы респонденттер – 4 (11,75%) құрады. Респонденттер отбасылық жағдайы тұралы сауалнама бойынша 64,8% яғни 22 респондент отбасылы екенін баяндаған. «Сіз дәрігер ұсынған диетаны ұстанасыз ба?» деген сұраққа респонденттердің 28% - ы жоқ деген жауапты белгілеген, 42% - ы иә, кейде деген жауапты белгілеген, 30% - ы тұрақты түрде тұтынамын деген жауап баяндаған. «Ауру туралы ақпаратты қайдан аласыз?» деген сұраққа 18 респондент медициналық білімі бар дәрігер, медбикелерден деген жауап белгілесе, интернеттен мәлімет алатын респонденттер саны -14, және де туыстары мен таныстарынан есіткен респонденттер саны – 11 құраған. «Стационарлық ем алу барысында медбикелерге көңіліңіз толады ма?» деген сұраққа 69 % респондент иә деген жауап берген, 31 % респонденттен жоқ деген жауап баяндаған.

Сонымен қатар респонденттердің ауруханада ем алған уақытындағы жағдайын және оңалту барысындағы науқасқа жасалынған жағдайға көңілі толады ма деген сұрақ көрсетілді. Сауалнама бойынша респонденттердің 82% оңалту шаралары мен аурухана жағдайынан көңілі толатынын келтірген. Ал көңілі толмайтынын баяндаған науқастар себебін келтірмеген.

Қорытынды

Мейірбике науқастың және оның туыстарының өмірінде маңызды рөл атқарады, физикалық және психологиялық қолдау көрсетеді, бірқатар маңызды міндеттерді орындайды. Бүкіл мейірбикелік процесті сауатты жүргізу үшін медбике негізгі аурулары туралы теориялық білімнің негіздерін игеруі қажеттілігі байқалды. Орта медициналық қызметкер кәсіби қызметтің негізгі түрлеріне сәйкес келетін кәсіби құзыреттерге ие болуы керек ұсыныстар ұсынылды:

1. Мейірбике ұсынымдардың орындалуын неғұрлым мұқият бақылауды жүзеге асыру;

2. Өзінің профилактикалық жұмысында жеке әңгімелесу арқылы пациенттерді хабардар ету ғана емес, жадынамаларды, парақшаларды, бюллетеньдерді, плакаттарды пайдалану;

3. Қатерлі ісік препараттарын қабылдау ерекшеліктері, үнемі тексеру қажеттілігі туралы жиі айту керек.

Әдебиеттер тізімі:

1. Ахматова Н.К., Киселевский М.В. Врожденный иммунитет противоопухолевый и противоинфекционный. Практическая медицина. – 2008. – С.156- 161.
2. Данные Всемирной Организации Здравоохранения. [Электронный ресурс]. Режимдоступа: https://www.who.int/ru/news-room/fact sheets/detail/cancer
3. Институт повышения квалификации специалистов здравоохранения Министерства здравоохранения Хабаровского края. [Электронный ресурс]. – Режим доступа: https://elibrary.ru/item.asp?id=25290876
4. Методические рекомендации по организации паллиативной помощи. [Электронный ресурс]. – Режим доступа: http://docs.cntd.ru/document/420258887.