МЕКТЕПТЕГІ БІЛІМ БЕРУДІҢ ЖАҢАРТЫЛҒАН МАЗМҰНЫ ЖҮЙЕСІНДЕГІ БАҒАЛАУДЫҢ МАҢЫЗДЫЛЫҒЫ

THE IMPORTANCE OF ASSESSMENT IN THE SYSTEM OF UPDATED SCHOOL EDUCATION CONTENT

Farida Amanzholova

Master’s student, Faculty of postgraduate education, Kazakh Ablai khan University of International Relations and World Languages,

Kazakhstan, Almaty

Klara Kunakova

Scientific supervisor, Candidate of Pedagogical Sciences, Professor, Kazakh Ablai khan University of International Relations and World Languages,

Kazakhstan, Almaty

АҢДАТПА

Мақалада білім сапасына әсер ететін оқушылардың оқу жетістіктерін бағалаудың өзекті мәселесі қарастырылады. Мектепте қалыптасқан дәстүрлі бағалау практикасы білім берудің жаңа стандартының, оқу бағдарламаларының талаптарына, сондай-ақ білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалаудың және ғылыми негізделген моделін талап ететін оқыту мақсаттарына сәйкес келмейді. Жаңартылған білім беру мазмұнына көшуге сәйкес білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалаудың жаңа, объективті жүйесіне қажеттілік туындады.

ABSTRACT

The article deals with the actual problem of assessing the educational achievements of students, which affects the quality of education. The traditional evaluation practice that has developed in the school does not meet the requirements of the new standard of education, curricula, as well as learning goals that require a scientifically based model and evaluation of students' academic achievements. In accordance with the transition to the updated content of education, there was a need for a new, objective system for assessing the educational achievements of students.

Ключевые слова: критериальное оценивание, рефлексия.

Keywords: criteria-based assessment, reflection.

Қазақстанның әлемдік білім беру кеңістігіне интеграциялануы, отандық білім берудің бәсекеге қабілеттілігін дамыту шеңберінде «өмір бойы білім беру» тұжырымдамасынан «өмір бойы оқыту» қажеттілігін түсінуге көшуге бағдарланған мектеп білімін түбегейлі жаңарту қажет.

Білім беру мазмұнын жаңарту-бұл бағдарламалардың құрылымы мен мазмұнын, оқыту әдістерін қайта қарау. Іске асырудың нәтижелері жеке тұлғаның дамуына қолайлы білім беру ортасын құру болуы керек.

«Білім берудің жаңартылған мазмұнын пилоттық енгізу туралы» 2015 жылғы 3 сәуірдегі № 159 бұйрыққа сәйкес 2015-2016 оқу жылында 30 пилоттық мектептің 1-сыныптарында бастауыш білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты апробациялануда. 2016-2017 оқу жылында барлық 1-ші сыныптар ҚР МЖМБС-2015 сәйкес жаңартылған білім мазмұны бойынша оқу жоспарлары мен бағдарламаларын енгізе бастады. Отандық орта білім беру мазмұнын жаңарту жөніндегі шараларда қазіргі өмірде кең ауқымды қолданылатын дағдыларға:

- білімді шығармашылық қолдануға баса назар аударылады; сын тұрғысынан ойлау;

- зерттеу жұмыстарын орындау;

- АКТ пайдалану; тілдік дағдыларды қоса алғанда, коммуникативтік қарым-қатынас тәсілдерін қолдану;

- топта және жеке жұмыс істей білу.

Жаңартылған білім беру мазмұнына көшуге сәйкес білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалаудың жаңа, объективті жүйесіне қажеттілік туындады.

Мектепте қалыптасқан дәстүрлі бағалау практикасы білім берудің жаңа стандартының, оқу бағдарламаларының талаптарына, сондай-ақ білім алушылардың оқу жетістіктерін бағалаудың және ғылыми негізделген моделін талап ететін оқыту мақсаттарына сәйкес келмейді.

Білім беру жүйесіндегі маңызды жаңалықтардың бірі оқушылардың оқу жетістіктерін бағалаудың жаңа жүйесін енгізу болуы тиіс, ол бағалау процесін неғұрлым ізгілікті және тұлғалық-бағдарлы етуге мүмкіндік береді. Бағалау жүйесі мұғалімнің баланың білімі мен дағдыларының шекараларын барабар бағалауды қалыптастыру және дамыту жөніндегі мақсатты жұмысын қамтуы керек.

Білім алушылардың жетістіктерін бағалаудың маңызды құралдарының бірі бола отырып, бағалау жүйесі білім беру процесін одан әрі жетілдіру үшін объективті және тиімді болуы тиіс.

Бағалау жүйесі білім беру процесінің сапасын анықтауға, түбегейлі шешімдер қабылдауға мүмкіндік беретін оқу жетістіктерін өлшеу мен проблемаларды диагностикалаудың негізгі құралы болып табылады. Оқытудың стратегиясы мен тактикасы бойынша білім берудің мазмұнын да, күтілетін нәтижелерді бағалау нысандарын да жетілдіру.

Осылайша, критериалды бағалау технологиясының өзектілігі, оны жаппай мектепке енгізу және бейімдеу процесінің маңыздылығы жүйені сәйкестендіру қажеттілігімен анықталады. Жаңартылған білім беру мазмұнына көшу арқылы бағалауды жүргізу.

Заманауи мектептің білім беру үдерісінде құзыреттілік тәсіл логикасында әзірленген критериалды бағалау жүйесі қажет.

Критериалды-бағытталған тәсілді қолдану білім алушылардың жетістіктерін бағалаудың объективтілігі мен анықтығын айтарлықтай арттырады. Оқу процесіне критериалды бағалау жүйесін енгізу білім алушылардың жеке сипаттамаларын (уәждеме, танымдық бағыт, өзін-өзі бағалау, талап ету деңгейі) оңтайландырудың және мектептегі айқын мазасыздықтың болмауымен сипатталатын эмоциялық әл-ауқатты қамтамасыз етудің психологиялық-педагогикалық шарты болып табылады.

Критериалды бағалау жүйесінің оқушылардың жеке сипаттамаларына әсерін зерттеу және негіздеу мектептегі мазасыздық көрсеткіштерін төмендетуге бағытталған заманауи технологияларды анықтауға мүмкіндік береді: білімді тексеру жағдайынан қорқу, әлеуметтік стрессті сезіну, жетістікке жету қажеттілігінің бұзылуы, өзін-өзі көрсету қорқынышы.

Л.С. Выготский (2010) өз еңбектерінде бағалаудың басты міндеті оқушыға оның іс – әрекетінің әсерін көрсету екенін көрсетті.

Ш.А. Амонашвили (2012) бағалауды нәтиженің сәйкестік процесі ретінде сипаттайды, ең бастысы, қызмет барысы тапсырмада көрсетілген идеалды үлгімен.

Өз еңбектерінде Дж. Брунер (2006) білім беру жүйесінің кеңістігіне назар аударады және бағалауды мұғалімнің қаншалықты объективті екенін, оның бағалау шешімі заңды ма, ұсынылған тапсырмаларға сәйкес келетін ақпаратты ұсыну үшін қолданатын әдіс пе, жоқ па, соны тексеру ретінде анықтайды.

В. М. Полонский (2004) білім алушылардың білімін бағалауды жүйелі қайталанатын процесс ретінде анықтайды, оның мәні оқушының қолда бар білімінің, іскерлігі мен дағдыларының және олардың алдын ала жоспарланатын айқындылық дәрежесінің сәйкестігін анықтау болып табылады.

Бағалау және бағалау қызметі мәселесі педагогикалық теорияда да, педагогикалық практикада да өзекті мәселелердің бірі болып табылады. Қоғам өмірінің әртүрлі кезеңдерінде мектеп оқушыларын оқыту мен тәрбиелеу сапасын өлшеу, сондай-ақ осы өлшемдердің нәтижелерін көрсету әрқашан мұғалімдердің қызығушылығын тудырды.

Егер мәселенің теориялық аспектісі ғалымдарды көбірек алаңдататын болса, онда білім деңгейі мен оқушының оқу іс-әрекетінің әртүрлі салаларындағы жетістіктерін бағалау механизмін көрсететін қолданбалы аспект мұғалімдер мен білім беру жетекшілерін көбірек алаңдатады.

Іс жүзінде қарапайым рефлексия мен бағалау нәтижелерін түзетудің жазықсыз рөліне жатқызылған белгі бала үшін қуаныш немесе елеулі сілкіністер көзіне айналады. Бұл шындықты байқамау дегеніміз – мұғалімнің бағалау әрекетін және мектептегі бүкіл оқыту жүйесін талдауда елеулі психологиялық қате есептеуге жол беру.

Әдебиеттер тізімі:

1. Современные средства оценивания результатов обучения / Т.И. Шамова, А.Н. Худин, Г.Н. Подчалимова, И.В. Ильина, С.Н. Белова, С.А. Золотухин, И.Я. Благирева. уч. пос. 2005.
2. Toomela, A. Kujundava hindamise teoreetilised probleemid ja neist tulenevad rakenduslikud järeldused,Tallinna Ülikool Psühholoogia Instituut
3. Новые возможности развития в условиях четвертой промышленной революции // Послание Президента Республики Казахстан Н. Назарбаева народу Казахстана. 10 января 2018 г. [Электронный ресурс]. - URL: http://www.akorda.kz.
4. Государственные программы обучения для основной школы и гимназии 2011